Tulip City Amsterdam wil een nieuwe woon-werkwijk  bouwen met de toekomstige bewoners en gebruikers

Innovatieve stadsontwikkeling door zelforganisatie is de uitdaging

De bewoners van Amsterdam hebben (te) weinig invloed op de woningmarkt. Want die wordt voornamelijk door projectontwikkelaars en investeerders bepaald. Er is geen ‘vrije’ markt van vraag en aanbod. Er is namelijk een enorm tekort aan de aanbodkant. Bovendien heeft het (vastgoed)kapitaal te veel macht om de huurprijzen te bepalen. En de publieke sector en de woningbouwcorporaties zorgen onvoldoende voor machtsevenwicht in de woningmarkteconomie.

Daarom is een nieuwe beweging van zelforganisatie nodig door burgers om het machtsevenwicht weer enigszins te kunnen herstellen. Zoals rond 1900 toen burgers woningcorporaties gingen oprichten. 

CPO als antwoord op de financiële crisis  

Tijdens de crisis van 2008 – 2013 heeft de gemeente Amsterdam 70% van de bouwprojecten stopgezet. Daarom zijn bewoners zelf aan de slag gegaan om woningen te bouwen. Samen met een  architect ontwerpen zij een gebouw met appartementen. Dit staat bekend als collectief particulier opdrachtgeverschap (CPO). Actief in diverse werkgroepen realiseren zij op een creatieve manier hun woonwensen. Wordt ook nog de omgeving betrokken dan wordt het ook wel placemaking genoemd. Doel is dan het creëren van een woonplek en omgeving, een plaats (place) waar mensen graag verblijven.

Er zijn in Amsterdam al een behoorlijk aantal CPO-appartementsgebouwen gebouwd en nog in aanbouw (zie voorbeeld hieronder).

Een hele nieuwe stadswijk die door burgers zelf wordt ontwikkeld is natuurlijk een utopische gedachte. Maar waarom gaan we dat niet proberen?

CPO Bouwgroep Go West (ontwerp architect Sophie Valla) oplevering begin 2019

Samen een CPO woon-werkwijk bouwen

De uitdaging is door zelforganisatie een CPO stadswijk te bouwen met 5000 betaalbare woningen voor starters en gezinnen.

Burgers nemen steeds vaker het voortouw in steden met zelfbouw op kavels en met het collectief ontwikkelen van appartementen. Ook op lege plekken in de stad nemen stadmakers initiatieven om de kwaliteit van de leefomgeving te verbeteren. Hierdoor ontstaat meer menging van verschillende functies.

Het mixen van wonen, werken en recreëren zorgt voor meer leven in een buurt. De ‘nieuwe’ opvattingen over de stad zien we terug in de voorbeelden in het artikel over stedelijke vernieuwing. Nieuwe mixed-use gebouwen ontstaan door samenwerkingsverbanden van (jonge) architecten, corporaties, (jonge) projectontwikkelaars en particuliere opdrachtgevers. Deze gebouwen zijn een goed voorbeeld voor het ontwikkelen van een complete stadswijk voor 5000 betaalbare woningen.

Om het machtsevenwicht op de woningmarkt weer te kunnen herstellen, zullen burgers in actie moeten komen door zelf te organiseren. Rond 1900 kon dat al, dus waarom kan dat nu ook niet gebeuren?

Is het mogelijk om een CPO-wijk te bouwen? Op initiatief van burgers in collectief particulier opdrachtgeverschap en in samenwerking met gemeente, woningbouwcorporaties en ontwikkelaars met investeringen door pensioenfondsen? Als we dat kunnen organiseren, kunnen de (toekomstige) bewoners zeggen “deze stadswijk maken we samen.”  

Gezocht stadsontwikkelaars, stadmakers en initiatiefnemers

Architectuur, innovatieve stedelijke ontwikkeling en placemaking maar vooral zelforganisatie door toekomstige bewoners zijn belangrijke ‘bouwstenen’ voor de ontwikkeling van de stad van de toekomst.

De uitdaging is om ‘het samen ontwikkelen van een gebouw’ op te schalen naar een woon-werkwijk met betaalbare woningen. 

Laten we die zelf ontwikkelde woon-werkwijk Tulip City Amsterdam noemen: een wijk met een identiteit

Veel gebouwen in steden zijn inwisselbaar. Ze hebben een logische vorm door de etages en het ritme van ramen, balkons en gevelplaten. Nieuw is dat gebouwen groener worden door ze te voorzien van groene gevels.

Spectaculaire ontwerpen zorgen voor een grote aantrekkingskracht op bezoekers. Voorbeelden zijn het Centre Pompidou, het Guggenheim museum in Bilbao en het EYE Filmmuseum in Amsterdam.

Voor woongebouwen die vooral functioneel moeten zijn is dat meestal te duur, niet handig en niet haalbaar. Maar op beeldbepalende plekken in wijken is het juist wel belangrijk voor de identiteit en kwaliteit van de leefomgeving om opvallende gebouwen neer te zetten.

Postmoderne architecten laten zich graag door historische bouwstijlen inspireren. Zo heeft Zaandam moderne gebouwen, die duidelijk refereren aan de houten huisjes uit het verleden.

Zo ver willen wij niet gaan met de voorgestelde woon-werkwijk. We kunnen ook op een andere manier het verschil maken.

Welkom in Tulip City Amsterdam

Het idee is om de CPO woon-werkwijk te voorzien van een beeldmerk of logo op de gevels van de gebouwen zodat de nieuwe wijk een speciale identiteit krijgt waarmee het zich kan onderscheiden. Welkom in Tulip City Amsterdam.

Geef wijken een identiteit

Een belangrijke inspirator voor het geven van identiteit aan woonwijken is de Catalaanse architect Oriol Bohigas, die van 1980 tot 1984 als hoofd stadsontwikkeling verantwoordelijk was voor de ‘reconstructie’ van Barcelona. Volgens Bohigas geeft een beeldhouwwerk in het centrum van een wijk samenhang en betekenis aan een omgeving: het versterkt de identiteit van een gemeenschap. (Lees meer over Bohigas op deze website). 

Voorbeeld: 1000 bewoners ontwerpen SPACE-S in Eindhoven

Ruim 1.000 bewoners werkten hun woonwensen uit in een prachtig ontwerp. Een uitdagende klus die om veel creativiteit vraagt. SPACE-S is namelijk voor iedereen. Voor gezinnen, studenten, alleenstaanden en stellen, voor mensen die begeleiding krijgen bij het wonen, voor ondernemers en voor kunstenaars. In het ontwerp zit een grote variatie aan woningen.

Maar SPACE-S is méér dan een gebouw met woningen. Het is een plek waar je elkaar ontmoet in de gezamenlijke ruimtes. In de groene hofjes, tijdens gezamenlijke activiteiten en initiatieven. Een plek waar je wonen en werken combineert. Waar je je vrije tijd doorbrengt en waar je je terugtrekt in je zelf ontworpen thuis.

Voorbeeld: De Warren, een wooncoöperatie op IJburg

De Warren is de eerste zelfbouw-wooncoöperatie van Nederland. Een duurzame en sociale wooncoöperatie die 36 sociale- en middenhuurwoningen gaat realiseren.

Meer lezen onze visie op stedebouwkundige architectuur

Informatie over zelfbouw

In de tekst en bij de afbeeldingen zijn voor zover bekend de namen van de makers en andere betrokkenen gemeld. Indien er nog bronnen ontbreken dan graag een reactie plaatsen.