Democratie is veel meer dan verkiezingen

democratie?

Democratie is veel meer dan verkiezingen en begint in de eigen buurt

Veel politieke partijen lijken zich meer zorgen te maken over de eigen zetels en de volgende verkiezingen dan over de zorgen van burgers en de vraagstukken op de lange termijn. De samenleving is veranderd maar het lijkt alsof veel partijen de veranderingen niet hebben begrepen.

Politici zijn vergroeid met het politieke systeem dat decennia geleden is ontwikkeld. Maar de tijden zijn drastisch veranderd. Het perspectief van veel mensen – elk jaar een beetje beter inkomen – is verdwenen. Veel mensen hebben het gevoel dat ze door de politiek zijn vergeten.

Er zijn ook boze politici

Voor populisten een goede voedingsbodem om de bestaande politieke verhoudingen te destabiliseren. Een ‘elite van boze politici’ (Jan Nagel van 50PLUS: “we gaan er met gestrekt been in”) roepen burgers op om boos te zijn. Maar zowel populisten als neoliberale politici lossen de problemen van mensen niet op, die het slachtoffer zijn van automatisering, globalisering en flexibilisering van de arbeid.

Duizenden burgers zijn actief om buurten en wijken leefbaarder te maken

Dat het toch nog redelijk goed gaat in buurten en wijken is vooral te danken aan de duizenden burgers/vrijwilligers die actief zijn. Volgens de Stichting Kracht in NL, die 1000 initiatieven in wijken onderzocht, leveren die aan twee miljoen Nederlanders waarde op. Al decennia leveren de activiteiten van burgers grote waarde op voor stad en land. In het onderstaande schema zijn voorbeelden van initiatieven op een rij gezet.lokale democratie - wild projects

Code Oranje

Initiatiefnemers krijgen steun van een groep van enkele honderden burgemeesters, wethouders, ondernemers, raadsleden, wetenschappers en actieve burgers die de Code Oranje hebben afgekondigd. Code Oranje gaat over de staat van onze huidige politieke democratie. Die verdient een grondig herontwerp en dit vraagstuk is urgent. De landelijke verkiezingen in 2017 en de gemeentelijke verkiezingen in 2018 moeten het kantelpunt vormen om de nieuwe democratie te realiseren. Inmiddels zijn in Nederlandse gemeenten al proeven gestart met buurtbegrotingen.

Right to Challenge

Duizenden projecten worden door vrijwilligers (stadmakers) uitgevoerd. Vaak is de overheid nodig voor het geven van vergunningen en het verlenen van subsidies. Dit gaat vaak moeizaam omdat politici en ambtenaren prioriteit geven aan hun eigen beleid om zich te kunnen profileren (voor de volgende verkiezingen). Burgers willen daarom meer (wettelijke) mogelijkheden om zelf te kunnen werken aan het verbeteren van hun leefomgeving (Right to Challenge). Zowel de vorige minister van Binnenlandse Zaken Plasterk als de huidige Ollongren weiger(d)en om dit wettelijk te regelen.

Eén keer per vier jaar stemmen is risicovol omdat Google, Facebook en Twitter met hun (geheime) algoritmen het gedrag en beslissingen van mensen (kiezers) kunnen beïnvloeden. Daarom zijn ook andere vormen van democratie en participatie nodig.

Burgers willen meer invloed

Hoe kan het huidige democratische systeem nieuw leven worden ingeblazen? Hoe kunnen burgers direct en via de overheid meer invloed krijgen op de eigen leefomgeving en op het beleid van politieke partijen?

1. Burgers in de gemeenteraad

De politici in de gemeenteraad zijn gekozen uit een paar procent van de Amsterdamse bevolking. Het aantal Amsterdammers dat lid is van een [politieke partij is namelijk op de vingers van één hand te tellen. De Amsterdamse samenleving wordt bestuurd door een marginale minderheid en is daarmee geen afspiegeling van de inwoners.

In Het Parool van 18 december 2018 schrijft Menno van der Veen dat het tijd is om de discussie over het districtenstelsel te openen. Hij vindt dat de 22 gebieden waarin Amsterdam is opgedeeld elk een vertegenwoordiger in de gemeenteraad moeten krijgen.

Benoem 22 burgers uit de wijken in de gemeenteraad.

Dat leidt dan tot een gemengd stelsel. Van de 45 leden in de gemeenteraad krijgen dan de 22 burgers een direct mandaat van hun gebied. Dat maakt de stedelijke politiek volgens van der Veen ’tastbaarder’ en meer verankerd in de buurt.

Daarmee krijgen de initiatieven van wijkbewoners veel meer kans  om te worden gerealiseerd. Nu is de kans van slagen klein omdat ambtenaren en politici bepalen wat er wel en wat niet in de wijken gebeurt.

2. Maak stemmen op drie partijen mogelijk

Geef burgers de mogelijkheid op drie partijen te stemmen en op een aantal korte termijn en lange termijn beleidsthema’s.

Hieronder volgen enkele opties om burgers meer invloed te geven in het politieke proces.

  • Stemmen op drie partijen door weging: bijvoorbeeld 50% van je stem op GroenLinks, 25% op D66 en 25% op de VVD.                   Nog maar weinig kiezers voelen zich vertegenwoordigt door één partij. Door op drie partijen te stemmen kun je meer invloed uitoefenen op de standpunten en voorgestelde maatregelen van politieke partijen. Zwevende kiezers kunnen met een ‘gewogen stem’ kiezen voor standpunten van drie partijen en voor een bepaalde coalitie).
  • Stemmen op vier thema’s. Burgers kiezen vier thema’s uit een lijst van tien onderwerpen. Daarvan zijn vijf gebaseerd op huidige problemen en vijf thema’s voor de lange termijn. Toelichting: de top 5 ‘huidige problemen’ worden voor de verkiezingen door een enquête onder burgers vastgesteld. Via deze enquête worden ook de top 5 ‘toekomstige aandachtspunten voor 2030′ bepaald).

Door te kunnen stemmen op drie partijen en op vier thema’s krijgen de burgers meer keuzemogelijkheden om de politiek te beïnvloeden. Dit kan de betrokkenheid vergroten en meer stemmers naar de stembus trekken. Er valt gewoon meer te kiezen. Bovendien is via de enquête al een democratisch voorverkiezing gehouden.

De stand van zaken

  • Elk nieuw gekozen kabinet zal bij de start moeten aangeven wat er met de gekozen thema’s wordt gedaan.
  • Een keer per jaar komen het kabinet en de fractievoorzitters naar Utrecht om 1000 uitgelote burgers te vertellen hoe het staat met het land. En vooral wat het kabinet heeft gerealiseerd op de door de kiezers gekozen thema’s voor de korte en lange termijn. Daarbij mogen burgers uiteraard hun visie en mening geven. Het kabinet en de fractievoorzitters luisteren op de ‘Nationale Burgerdag’ naar de burgers. Symbolisch: de politiek zit in de zaal, de burgers op het podium.

    meervoudige democratie - wild projects
    sturen en besturen in de meervoudige democratie

3. Meer invloed van burgers op de lokale democratie

Meer democratie in de wijken:

  • Elke wijk/buurt krijgt een open/publieke ruimte voor ontmoeting, buurtactiviteiten, burgerinitiatieven, etc.
  • Elke wijk krijgt een burgercommissie gevormd door burgers die voor een bepaalde periode door loting worden uitgekozen
  • Buurten en wijken krijgen een wijkbudget voor verbeteringen in de eigen omgeving. De burgercommissie doet voorstellen voor buurtprojecten.

De rol van ambtenaren veranderen:

  • (beleids)ambtenaren zijn minimaal een dag per week in een buurt om de burger-vrijwilligers te helpen bij het uitvoeren van verbeteringen in de buurten (zie schema hieronder). Zij gaan stap voor stap steeds meer dagen als procesbegeleiders/coaches in de buurten werken. Het ‘produceren’ van resultaten in de wijken wordt belangrijker dan ‘beleid maken’.
  • (beleids)ambtenaren moeten na zeven jaar een andere baan buiten de overheid zoeken. Deze worden vervangen door burgers met frisse nieuwe ideeën, kennis en ervaringen weer voor zeven jaar.

4. Stemmen op drie lokale partijen

  • Bij lokale verkiezingen: burgers stemmen op drie partijen en kiezen vier thema’s uit een lijst van tien onderwerpen. Daarbij gaat het om 5 lokale problemen en vijf thema’s die betrekking hebben op de lange termijn. Toelichting: de top 5 ‘huidige problemen’ worden voor de verkiezingen door een enquête onder burgers vastgesteld; via deze enquête ook de top 5 ‘toekomstige aandachtspunten’.
  • Voor landelijk en lokaal wordt afgesproken dat er gedurende een periode van drie verkiezingsrondes wordt geëxperimenteerd met deze en nog andere, aan te vullen opties.

5. Lokale Burgerdag

  • Een maal per jaar worden burgers geloot die het college en politieke partijen vertellen wat er leeft. En wat hun ideeën zijn voor het oplossen van problemen en de toekomst van de gemeente (‘Lokale Burgerdag’). Ook hier zitten de burgers op het podium en het college, de politieke partijen en de ambtenaren in de zaal.
  • burgers participeren in de plannen en ontwerpen van gemeenten (dus geen inspraak als alles al vast staat)
  • de gemeente participeert in de initiatieven van burgers, toetst de gemeenschappelijke uitgangspunten daarvan en faciliteert.  democratie_wild_projects

Voor de participatie zijn spelregels nodig. Dit kan met een Motie Samen Stad Maken voor de Fysieke Leefomgeving, zoals bijvoorbeeld in 2016 door de gemeenteraad van Utrecht raadsbreed is gesteund.

Er zit namelijk zoveel ruimte in de omgevingswet om lokaal maatwerk te leveren.  Gemeenteraden kunnen het bestuur de opdracht geven de wet zo in én uit te voeren. Dan neemt de invloed van bewoners  toe. Zij kunnen de gemeente dan uitdagen (right to challenge), zelf plannen maken en initiatieven nemen.


Bronnen

Prof. dr. A.F.M. Brenninkmeijer (vz), Rapport Amsterdam 2020 Advies- en evaluatiecommissie Bestuurlijk stelsel Amsterdam. 2016

Op 17 november 2016 komt de raadscommisie Algemene Zaken bijeen om het voorstel voor stelselwijziging te bespreken. Op 30 november zal het in de Amsterdamse gemeenteraad worden behandeld. Pakhuis de Zwijger organiseert samen met partners een publieksbijeenkomst op 14 december.

Lees het artikel van Joachim Meerkerk over het door de politiek voorgestelde, nieuwe bestuurlijk stelsel van de gemeente Amsterdam dat volgens Meerkerk alleen maar minder democratie brengt.

Eisse Kalk en Niesco Dubbelboer, De Werkplaats Maak de Buurt. Hoe maatschappelijke initiatieven zich écht verder kunnen ontwikkelen. Een publicatie van Stichting Agora Europa 2016.

Amsterdamse politici zijn meer met elkaar bezig dan met hun burgers, zo oordeelt een evaluatiecommissie volgens de NRC.

De Volkskrant bericht op 21 december 2016. Volgens de Nederlandse index is onze welvaart er sinds het begin van het economisch herstel in 2013 nauwelijks op vooruitgegaan en nog altijd lager dan vóór de crisisjaren. Volgens de Universiteit van Utrecht en de Rabobank zijn mensen minder tevreden over hun woon- en vooral werksituatie. Door de stijgende werkloosheid (tot 2015) en toegenomen flexibilisering van de arbeidsmarkt nam de baanzekerheid af. Dat beïnvloedt het welzijn van mensen negatief.

Steden als Athene, Barcelona, Bologna en Lissabon zijn verder met de ontwikkeling van de lokale democratie. Zo heeft de gemeenteraad van Lissabon een platform opgericht waarin de leden van de raad samen met wijkorganisaties besluiten nemen over woon- en zorgprojecten. Op de website New Europe – cities in transition staan voorbeelden van lokale democratie.

Stadmakers bedenken prachtige projecten zoals deze video van Schoffies Koffie laat zien.

Lokale democratie is een proces met vallen en opstaan. Een impressie uit een Amsterdamse stadsbuurt.

De omgevingswet, bewonersinitiatief en lokale politiek, door Frans Soeterbroek voor het Landelijk Samenwerkingsverband Actieve Bewoners (SLA).

Een voorbeeld voor het ‘meerkeuze stemmen’ is het Nieuwe Kiezen dat in de video door Victoria Koblenko wordt toegelicht.

Laat een reactie achter

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.