De overheid kan met innovatieve projecten het vertrouwen van burgers in de nabije toekomst herstellen. Dat is hard nodig, want de Nederlandse economie krimpt meer dan van andere Europese landen, het consumentenvertrouwen wordt steeds lager en de kredietbeoordelaar Standard & Poor’s heeft de kredietwaardigheid van Nederlandse banken verlaagd, onder meer vanwege de bezuinigingen. Zelfs de export van Nederland, normaal het trekpaard van de economie, stagneert. Opvallend is dat de export van ‘probleemland’ Portugal het afgelopen jaar met 10% is gestegen. Het lage consumentenvertrouwen heeft niet alleen te maken met het kabinetsbeleid van Rutte I of II maar ook met het geringe vertrouwen in de politiek in het algemeen. Ook geloven veel mensen niet meer dat het in de toekomst beter wordt.
Sparen voor een onzekere toekomst
Burgers zijn minder gaan uitgeven omdat de overwaarde van hun woningen is verdampt. Dit is een gevolg van het uiteenspatten van de zeepbel op de woningmarkt. Maar burgers maken zich ook ongerust over hun pensioen en gaan daarvoor bijsparen. Studeren wordt steeds duurder dus sparen ouders –als zij dat tenminste kunnen- voor de studie van hun kinderen. Of jongeren komen met hoge studieschulden op de arbeidsmarkt en hebben nauwelijks iets te besteden. Bezuinigen op studeren is een voorbeeld van beleid dat als een boemerang werkt. Burgers hebben geen vertrouwen meer in instituties zoals banken. Politici hebben de banken nog steeds niet voldoende onder controle gekregen. De deregulering van banken is begonnen met Ronald Reagan en verder uitgevoerd door de neoliberalen die na hem in de V.S., maar ook in Nederland aan de macht waren. Nog steeds lijken politici niets geleerd te hebben van de bankencrisis. Nederlandse banken beginnen steeds meer op Icesave banken te lijken door het binnenhalen van enorme bedragen aan buitenlands spaargeld. Als het fout gaat betalen we een zware rekening.
Burgers kunnen minder uitgeven als gevolg van de miljardenbezuinigingen, de oplopende werkloosheid en het versoberen van het sociale vangnet. De recessie en het lage vertrouwen heeft dus met het beleid van het kabinet Rutte II te maken. Maar het vertrouwen in de politiek is grotendeels verdwenen. Het helpt natuurlijk niet als de toenmalige woordvoerder van de PvdA Ronald Plasterk kabinet Rutte I beschuldigde van een ’orgie aan bezuinigingen’ en nu minister is van het tweede kabinet Rutte dat precies doet waarvoor Plasterk waarschuwde: ‘exact de manier waarop Colijn ons in de jaren ‘30 in diepe armoede dompelde’.
Een nationaal isolatieplan
Zijn er mogelijkheden om het vertrouwen in burgers weer terug te krijgen? Daarvoor moet Rutte II met een aanpak komen dat daarvoor zorgt. Zo’n aanpak zou het nationaal isolatieplan kunnen zijn. Als de miljardenbezuinigingen voor minder koopkracht zorgen, kan dat worden gecompenseerd door burgers te helpen om minder uit te geven aan vaste lasten. Een slimme maatregel die veel oplevert is het op grote schaal isoleren van woningen met onbrandbare materiaal.
Burgers betalen dan minder energie en herstellen daarmee deels hun koopkracht. Bovendien blijven deze investeringen in Nederland en verdwijnen dus niet naar Saoedi Arabië en Rusland. Het kan klimaatverandering beperken en –ook niet het minst belangrijk- het levert veel werkgelegenheid op. Dit is een maatregel die niet als een boemerang werkt maar winst oplevert op een groot aantal gebieden. En een voorbeeld hoe Nederland zich uit de crisis kan innoveren. Ronald Plasterk zou de eerste moeten zijn om die kar te trekken.
Deze blog is geïnspireerd op de column ‘De Rutte-Samsonrecessie van Rens van Tilburg in De Volkskrant van 21 november 2012 – www.volkskrant.nl
Nieuwe blogs over ‘innoveren uit de crisis’ op www.jansenverder.nl/blogs volgen.